Wojciech Chmielarz „Osiedle marzeń” Ocena 4/6

DO NIEZOBACZENIA W NASTĘPNYM ODCINKU

         Z głębokim żalem donoszę, że Wojciech Chmielarz dołączył do niechlubnego grona polskich pisarzy kryminalnych, którzy w swoich powieściach stosują techniki zaczerpnięte z telenoweli. Maniera ta szerzy się wśród naszych twórców w sposób zatrważający i sama już nie wiem, czy to po prostu znak czasów, bo wszyscy dzisiaj idą na łatwiznę, czy może ze mną jest coś nie tak, bo wymagam zbyt wiele?

         W przypadku Wojciecha Chmielarza mój żal dlatego jest tak głęboki, że do tej pory uważałam go za bardzo rzetelną firmę. Trzy poprzednie książki z Jakubem Mortką postawiły poprzeczkę bardzo wysoko. W „Osiedlu marzeń” też przez długi czas wydawało się, że ciężko będzie napisać ciekawą recenzję, bo o czym tu pisać, kiedy wszystko jest tak solidnie przemyślane i niemal wzorcowe? Są zmyły, zwroty akcji, ciekawe watki poboczne i nagle… koniec. Autor wprawdzie łaskawie wyjaśnia nam, kto zabił (niestety, pomimo podrzucania wielu mylnych tropów nie jest to zaskoczeniem, z powodu niefortunnych sformułowań zawartych w prologu), ale aż trzy niesłychanie ważne, kryminalne wątki pozostawia bez zakończenia. Kto kogo zamordował nad Wisłą i dlaczego? Kto jest wtyką w policji? Co było na zdjęciach Zuzanny?

         Ależ drogi czytelniku, nie wściekaj się, że tego nie wyjaśniłem – już słyszę w głowie głos autora. Dowiesz się wszystkiego w następnym odcinku. Tylko że, drogi panie autorze, zanim pan wyda kolejną książkę, to ja już przeczytam pewnie ze trzydzieści innych, i zabij mnie, ale dawno wyrzucę z pamięci, jak się „Osiedle marzeń” skończyło (a raczej – nie skończyło). Powieści kryminalnych nie czyta się przecież po to, żeby wysnuć z nich przesłanie na całe życie. Na pewno będę jednak pamiętać, jakeś pan mnie zrobił w balona i zostawił z ciekawością niezaspokojoną. Katarzyna Bonda robiąc to samo w „Okularniku” skutecznie mnie zniechęciła do przeczytania „Lampionów”.

         Być może jestem w mniejszości, a wierni czytelnicy poczują się takim manewrem wręcz zachęceni i z niecierpliwością będą czekać na kolejny tom? Mnie jednak takie zabiegi bardzo źle się kojarzą. To taka polityka wielkich korporacji: jak już złapaliśmy klienta, to go mamy i nie musimy się wysilać. Nowemu damy rabat 50%, a staremu wystarczą życzenia na Święta. W imieniu starych klientów dziękuję za życzenia.

Robert Bryndza „Dziewczyna w lodzie” Ocena: 5/6

KIEDY SKROMNOŚĆ POPŁACA

        Nazwisko Bryndza zabrzmiało całkiem swojsko. Ale nie, zmyła, to nie polski debiutant z Podhala, na którego należałoby zwrócić uwagę. Jakimś rykoszetem wpadła mi do ucha informacja, że autor mieszka na Słowacji. Dobrze, myślę sobie, nareszcie jakaś świeżość, po tych wszystkich Norwegach i Szwedach. Kolejna skucha. Autor urodził się w Wielkiej Brytanii, a akcja „Dziewczyny w lodzie” rozgrywa się w stolicy Zjednoczonego Królestwa. No tak, napisał po angielsku, londyńskie realia zawsze dobrze się sprzedają, nic dziwnego, że powieść trafiła na listy bestsellerów.

        Skąd ten sarkazm? Książka jest bardzo przyzwoicie napisana. Jak na debiutanta, to w ogóle świetnie. Wciągająca akcja, żadnego przynudzania, smaczki z wielkiego świata, zakończenie zaskakuje. Nawet upierdliwy recenzent nie bardzo będzie miał się do czego przyczepić (może dlatego, że nie zna na tyle dobrze angielskich realiów). Ale… mam wrażenie, że wszystko to już gdzieś było. I znów odrobina promocji (zupełnie jak w przypadku „Dziewczyny z pociągu”, nomen omen) wynosi książkę poprawną, a nawet dobrą na niepotrzebnie wysokie szczyty, co sprawia, że oczekujemy czegoś więcej, a dostajemy to, co zwykle, więc jesteśmy rozczarowani.

        Dlaczego więc oceniam tę powieść tak wysoko? Przyznam się szczerze, że to piątka naciągana. Autor najpierw ujął mnie tym, że w posłowiu poprosił czytelników o przesyłanie krytycznych uwag, a potem rozbroił zupełnie pisząc, że „czyta każdą wiadomość i zawsze odpisuje”. Nawet jeśli to już nieprawda (autor nie przewidział, zdaje się, aż tak dużego sukcesu książki, więc pewnie się z odpisywaniem na maile nie wyrabia), to i tak intencje zacne. Bierzcie przykład, drodzy polscy autorzy.

Joanna Opiat-Bojarska „Niebezpieczna gra” Ocena: 4/6

PSYCHOLOG WŁAMYWACZ

        Upierdliwy recenzent jest gorszy od Tatarzyna. Ale jak recenzent ma się nie złościć, kiedy czyta kolejny polski kryminał, który niby jest w porządku, ale jednak nie do końca. Fajnie się czyta, intryga najpierw przyzwoicie zakręcona, a potem  ładnie wyprostowana, pomysł wyjściowy ciekawy (w tym wypadku amnezja niedoszłej ofiary zabójstwa), ale jednak pojawiają się błędy, niesłychanie łatwe do wyeliminowania, a jednak przeoczone przez autorkę. Nie są to na szczęście błędy z gatunku „zęby bolą”, tak jak u Remigiusza Mroza, ale jednak pozbycie się ich sprawiłoby, że mogłabym z czystym sumieniem polecić tę książkę wielbicielom gatunku. A tak – znowu muszę się czepiać.

        Aż mi się wierzyć nie chce, że wśród wszystkich tych, którym autorka złożyła serdeczne podziękowania za pomoc przy pisaniu książki nie znalazła się ani jedna osoba, która nie zwróciłaby jej uwagi na potknięcia. Dlaczego takie rzeczy nie zdarzają się (no dobrze, zdarzają, ale sporadycznie) u Szwedów, Anglików czy Francuzów? Czy u nas redaktorzy są redaktorami tylko z nazwy? Czy autorzy tak bardzo przekonani są do swojej racji, że nie dadzą sobie przetłumaczyć, że tu i ówdzie przydałyby się zmiany? Nie piję tu, broń Boże, do Joanny Opiat-Bojarskiej, bo nie mam żadnych podstaw ku temu, tak ogólnie tylko wylewam żale, bo akurat się nazbierało.

        No więc o co się czepiam? Kochana autorko! Sama posłuchaj jak to brzmi: atrakcyjna, młoda pani psycholog włamuje się do mieszkania handlarza dziełami sztuki, a raczej pasera, powiązanego mocno ze światem przestępczym, używając do otwarcia drzwi wsuwki do włosów. Kiepsko, co? Facet, który przechowuje w domu przedmioty wielkiej wartości miałby mieć tak tandetny zamek? Włamująca się kobitka jest cudotwórcą? No naprawdę, już prędzej bym uwierzyła, że drzwi były otwarte, bo na przykład, rzeczony paser został wcześniej uprowadzony.

        Druga rzecz niby drobna, ale istotna. Piętnastoletnia dziewczynka pod żadnym pozorem, nawet dwadzieścia lat temu nie mogłaby trafić na noc na policyjny „dołek”. Od tego są Izby Dziecka. Żyjemy wciąż jeszcze w cywilizowanym kraju (chyba). Cały ten wątek zresztą jest niepotrzebnie rozdmuchany. Ani nie widać, żeby traumatyczne przeżycie wywarło jakiś wpływ na bohaterkę, ani sprawca przestępczego czynu nie został ukarany. I proszę mi tu nie tłumaczyć, że to się wyjaśni w następnym odcinku. Powieści kryminalne to nie serial telewizyjny. Läckberg i Marklund też piszą serie, a takich numerów nie robią. I jedną i drugą zaczęłam czytać od środka i zupełnie mi to nie przeszkadzało. Warto brać przykład z fachowców i trzymać się podstawowej zasady: czytelnik może najpierw sięgnąć po ostatnią książkę z serii, a potem po pierwszą i nie powinien tego nawet zauważyć.

Mariusz Czubaj „R.I.P.” Ocena: 4/6

DAJCIE MI GŁOWĘ MARIUSZA CZUBAJA

        Syd Field, guru amerykańskich scenarzystów na jednym z wykładów w Warszawie powiedział kiedyś, że jeśli przez pierwsze dziesięć minut filmu nie zorientujesz się, o co w nim chodzi, możesz przestać go oglądać. Mariusz Czubaj zapewne nie słyszał nigdy tego zalecenia, bo przez cały prolog robi wszystko, żeby zniechęcić czytelnika do dalszego czytania (i proszę mi tutaj nie protestować, że film i książka, to nie to samo) . Cały ten wstęp służyć ma, jak się domyślam, „zagęszczaniu atmosfery zagrożenia”, ale wywołuje zupełnie odwrotne skutki. Skoro przez cały czas nie wiemy ani o kogo chodzi, ani co się dzieje, ani dlaczego, opowiadana historia w ogóle nas nie obchodzi. Jak mam się wciągnąć w akcję, kiedy przez cały czas zastanawiam się, co autor chciał powiedzieć? Dlatego, jeśli sięgniecie po tę książkę, radzę ominąć prolog (albo przewinąć na szybkich obrotach, jeśli mi nie ufacie), bo nie ma w nim nic, bez czego nie można by się obejść i co nie zostałoby wystarczająco wyjaśnione w dalszej części powieści. Na szczęście, dalej jest już dużo lepiej.

        Historia opowiedziana jest w konwencji czarnego kryminału, o westernowym, jak wyjaśnia autor w posłowiu charakterze. Jeżeli tak jak ja (i bohater powieści, więc pewnie również i sam autor) jesteście fanami Jacka Reachera, będziecie wiedzieć, do czego to musi prowadzić. Ale przecież, za to kochamy Jacka.

        Narracja (poza tym nieszczęsnym prologiem) prowadzona jest bardzo sprawnie, wszystkie wątki precyzyjnie się przeplatają i uzupełniają, nad każdym „i” postawiona jest kropka. Nawet to, że nie do końca wyjaśniona jest tożsamość mordercy - nie przeszkadza. W tym akurat wypadku zgadzam się z Mariuszem Czubajem – czasami nie wszystko należy podawać czytelnikowi na tacy.

        I mogłabym nawet odpuścić autorowi ten nieudany wstęp i ocenić tę książkę na pięć z minusem, gdyby nie jeden element układanki, który w całej tej historii najbardziej uwiera. Dlaczego tak bezwzględny i łebski mafiozo, kiedy dostaje w worku „głowę Alfreda Garcii”, tak łatwo daje się podpuścić dostawcy przesyłki i obdarza go całkowitym zaufaniem? Zupełnie w to nie wierzę. Nawet Jackowi Reacherowi by to się nie udało.

Bartosz Szczygielski „Aorta” Ocena: 4/6

DLACZEGO?

        Przez dziewięćdziesiąt pięć procent książki (wybaczcie tę chirurgiczną precyzję, ale tak to jest, kiedy się korzysta z czytnika) miałam szczerą nadzieję, że będę miała okazję skomplementować debiutanta, wyrażając nadzieję, że dołączy do panteonu naszych twórców kryminalnej literatury i zdetronizuje jej aktualnych liderów. Chciałam wypomnieć tylko drobiazgi – trochę schematycznego głównego bohatera (zgorzkniały gliniarz przed czterdziestką, po zawodowych przejściach, z żoną, która, jak w amerykańskich filmach obraża się, że mąż poświęca jej zbyt mało uwagi) i redakcyjne błędy, które łatwo zwalić na niedopilnowanie przez wydawcę (bohaterowie książki mają prawo używać wulgaryzmów, ale redaktor powinien uświadomić autorowi, że wulgaryzmy odautorskie są po prostu żenujące).

        Co spowodowało, że zmieniłam zdanie? Rzecz jasna – zakończenie, czyli to, co w polskich powieściach kuleje najczęściej.

        Szczygielski posługuje się swobodnie barwnym językiem, buduje krwiste, ciekawe postaci, sprawnie prowadzi wątki, buduje klimat tajemnicy i trzyma czytelnika w napięciu. Ale po co to wszystko, kiedy końcówka nie przynosi czytelnikowi żadnej satysfakcji? I nie chodzi mi wcale o ten motyw z żoną, wypisz wymaluj jak z jednej z powieści Lemaitre’a (nie ostrzegam, że to spoiler, bo naprawdę tylko wtajemniczeni domyślą się o co chodzi). Co z tego, że dowiadujemy się, kto zabił, skoro nie znajdujemy odpowiedzi na pytanie – „dlaczego?”. Wyjaśnienie autora uważam za niewystarczające, ponieważ nie jest podbudowane rzetelną analizą psychologiczną. Wiem, że autor potrafiłby to zrobić, do psychologii pozostałych postaci nie mam zastrzeżeń. Psychologia mordercy jest najbardziej niedopracowana.

        Pytanie „dlaczego” pojawia się zresztą w innych kontekstach: dlaczego jeden z policjantów zastrzelił podejrzanego?, dlaczego w końcu Marta kreśliła te grafy?, naprawdę, tylko żeby szybciej przenosić się z miejsca na miejsce? (ten wątek zupełnie niczego nie wnosi, oprócz tego, że autor popisuje się znajomością matematyki), dlaczego, skoro była tak inteligentna i twarda, nie znalazła innego sposobu, żeby się uwolnić? Im więcej takich niewyjaśnionych „dlaczego?” w powieści kryminalnej, tym bardziej czytelnik czuje się zawiedziony.

        Nie skreślam Szczygielskiego, broń Boże. Daję mu duży kredyt zaufania. Potencjał ma spory i mam nadzieję, że nabierze doświadczenia i będzie potrafił je wykorzystać. Do panteonu jednak jeszcze droga daleka.

Gillian Flynn „Zaginiona dziewczyna” Ocena: 5/6

NIEHOLLYWOODZKIE ZAKOŃCZENIE

        Dokładnie przez połowę książki – całą pierwszą część - zastanawiałam się, co takiego zobaczyli w tej historii w Hollywood, że zdecydowali się na ekranizację. Opowieści o zaginięciach z natury rzeczy muszą być sztampowe. Są tylko dwie opcje: pierwsza – „zaginiony” ucieka, bo ma wszystkiego dość i pozoruje zaginięcie, a nawet własną śmierć, bo z różnych powodów tak mu wygodniej, i druga – zaginiony zostaje zamordowany, albo gdzieś przetrzymywany i trzeba odkryć, kto i dlaczego to zrobił. Nie mówię tu o historiach typu „porwanie dla okupu”, bo to zupełnie inna kategoria.

        W drugiej części, kiedy ślimacząca się akcja wykonała zwrot o sto osiemdziesiąt stopni i nareszcie zaczęła wciągać jak trzeba, powody przeniesienia książki na ekran stały się oczywiste – sztampowa z pozoru historia została ujęta w zupełnie niekonwencjonalny sposób. I od razu pojawiła się ciekawość – jak oni to zrobili? W książce, przynajmniej w jej pierwszej połowie mnóstwo istotnych informacji przekazanych jest literackim, zupełnie nieprzekładalnym na ekran tekstem. „Już nie kochałem własnej żony” łatwo napisać, ale tylko scenarzysta wie, ile się trzeba namęczyć, żeby przełożyć na obraz to, co pisarz skwitował jednym zdaniem.

        Może nie powinnam oglądać filmu zaraz po przeczytaniu książki, może nie warto było tak bardzo wierzyć w potęgę amerykańskich scenarzystów. Niełatwo ogląda się film, kiedy wiadomo jak się skończy. Chociaż, to akurat w Hollywoodzie zupełnie nie jest regułą. Pamiętacie „Firmę” według Grishama? W filmie zupełnie inne zakończenie niż w powieści. I nie mówcie, że tak czy inaczej happy end, bo to jednak różnica, czy bohater cieszy się skromnym życiem zarabiając jako uczciwy prawnik, czy pije drinki z palemką na Karaibach.

        I na coś takiego właśnie po cichu liczyłam, że scenarzysta zakończy tę historię zgodnie z oczekiwaniami widza, czyli zło zostanie ukarane. Tymczasem przedstawione zakończenie sprawdziłoby się pewnie w europejskim filmie pokazywanym na festiwalu w Wenecji, ale nie w filmie, który jest gatunkowym thrillerem. O ile pisarzowi wszystko wolno, to reżyser powinien wyczuć, że coś z tym jest niehalo. Myślę, że głównym błędem Finchera było zbyt duże zaufanie do scenarzysty. Kiedy autor, złączony przecież efektem ojcostwa ze swoim dziełem samodzielnie dokonuje przeniesienia własnej książki na ekran, brak zaufania powinien pojawiać się z automatu.

        Gillian Flynn pisząc scenariusz, niestety, poszła na łatwiznę. Historia filmowa jest prawie, że wierną kopią książki, z niewielkimi skrótami. Teksty z pamiętnika odczytywane są przez bohaterkę z offu – najprostsze rozwiązanie. Podrzucanie fałszywych tropów przez pierwszą połowę filmu dłuży się podobnie jak w książce. Przez to brakuje czasu, żeby psychologicznie uzasadnić motywy działania Amy w końcówce. Poza tym, jeśli czytam, jak ona to zrobiła, jakoś w to wierzę (w powieści zostało to logicznie wyjaśnione). Kiedy widzę bardzo sugestywny obraz filmowy, od razu włącza się światełko alarmowe. No nie, niemożliwe, żeby tak to się działo, a policja była aż tak głupia. Zwłaszcza, że w domu były kamery (nowy, zupełnie niepotrzebny wątek wprowadzony przez scenarzystkę). Widz zauważył, że nie tak to się odbywało, jak zeznała Amy, a policja była ślepa? W książce upływ czasu jest wyraźnie odczuwalny. W filmie wydaje się, że w końcówce wszystko dzieje się zbyt szybko; plansza z napisem „kilka tygodni później” nie rozwiązuje problemu, bo na takie napisy widz nie zwraca uwagi. I jeszcze – w książce nie mamy wątpliwości, co do chorobliwego stanu umysłu Amy, wiemy kto tu jest ten zły, a kto lepszy (bo na pewno nie dobry), kto kiedy mówi prawdę, a kto kłamie. Filmowy widz został pozbawiony tej wiedzy. Mamy za to wątpliwej jakości „analizę rozpadu więzi między małżonkami”. Szkoda.

        Wniosek? Z całkiem interesującej książki powstał taki sobie film. Bardzo jestem ciekawa, jak „Zaginioną dziewczynę” odbierają ci, którzy najpierw zobaczyli film, a potem sięgnęli po książkę. Mnie to doświadczenie nie będzie już dane.

Marek Krajewski „Mock” Ocena: 6/6

KRAJEWSKI REDIVIVUS

        Uff, co za ulga. Marek Krajewski znów w najwyższej formie.

        Kiedy znęcałam się nad jego poprzednią książką („Arena szczurów”, recenzja: czerwiec 2016 na czytacz.pl), wytykając zmęczenie materiału i sugerując nieśmiało, że pora na zmiany, oczywiście tych zmian oczekiwałam, ale nie przypuszczałam, że pójdą one takim kierunku.

        Marek Krajewski wpadł na pomysł genialny. Zamiast tworzyć nowe, nieznane światy wrócił do swojego, dobrze nam znanego, zaprzyjaźnionego bohatera. Pokazał jednak Eberharda Mocka w takim momencie życia, w którym mógł go przedstawić jako zupełnie nową postać. Poznajemy detektywa w latach bujnej młodości, kiedy miał jeszcze tylko dwa ubrania – odświętne i robocze. Jeszcze nie jest zgorzkniały, jeszcze zżera go ambicja. Dzięki temu możemy znów zanurzyć się w świat Wrocławia z początków XX wieku, a w świecie tym autor czuje się jak ryba w wodzie i opisuje go tak barwnie, że czytelnik odczuwa wręcz fizyczną przyjemność z przebywania w opisywanych realiach. Tu nie mogę powstrzymać się od porównania z równie soczystymi opisami przedwojennej Warszawy w „Królu” Twardocha (recenzja: październik 2016). Wrażenia podobnie pozytywne, na szczęście Krajewski nie udaje, że pisze „wielką literaturę” i nie wciska nam kaszalotów. Intryga jest przeprowadzona wzorowo i doskonale przemyślana. Powieść trzyma w napięciu, autor myli tropy, każdy wątek jest potrzebny i wszystkie pasują do siebie jak najlepszej jakości puzzle. Mnóstwo dobrych pomysłów i nie ma poczucia chaosu ani przesytu. Nie przeszkadza mi nawet siedemdziesiąte ósme w tym roku nawiązanie przez polskiego pisarza do masonerii, bo w opisywanych realiach ten akurat motyw się sprawdza.

        Świetny jest też pomysł z prologiem i epilogiem w innych ramach czasowych. I znowu mamy zupełnie innego Mocka, i jaki potencjał, żeby wykorzystać ten wątek w przyszłości! Już się nie mogę doczekać.

        I tylko jeden zarzut mi przychodzi do głowy – ta powieść jest zbyt inteligentna jak dla naszych rodzimych czytaczy kryminałów. Oni wolą dawać sobie wciskać kit przez swoich „literaturowych księciów” (tak na wszelki wypadek piszę w cudzysłowie, bo wielbiciele księciów mogą nie załapać ironii).

        Tak więc, panowie – czapki z głów. Drogie panie – wyciągamy białe chusteczki i machamy, machamy, machamy, machamy.

Anna Fryczkowska „Sześć kobiet w śniegu (nie licząc suki)” Ocena: 4,5/6

SABAT KRÓLOWYCH

        Cztery z plusem to najgorsza z możliwych ocen. To jak drugie miejsce na podium. Żal, że zwycięstwo było tuż-tuż i przeszło bokiem. Czego tym razem zabrakło, żeby satysfakcja z lektury była całkowita?

        Autorka fantastycznie bawi się konwencją i namawia do tej zabawy czytelnika. Nawiązania do powieści Agaty Christie sprawią przyjemność wszystkim wielbicielom prawdziwej królowej kryminału, a myślę, że jeśli ktoś nie kocha Agaty, to nie kocha kryminału.

        Dowcipne, ironiczne i celne ciosy w nasze rodzime „królowe” tego gatunku rozbawią nawet tych, którzy nie mają wystarczającej wiedzy, żeby odczytać tę książkę jako powieść z kluczem.

        Postaci kobiece są barwne, różnorodne, dociekanie – kto zabił – to jeden z elementów wspomnianej na początku zabawy z konwencją.

        Ta książka jest bardziej kobieca, niż mężczyźniana, ale panom również polecam lekturę. Przynajmniej czegoś się o nas dowiedzą. Mężowie, mając świadomość jak często własne żony pragną ich zabić, może nawet zastanowią się nad swoim postępowaniem?

        Dlaczego więc się czepiam? Zakończenie. To, kto zabił nie jest specjalnym zaskoczeniem. To, jak uniewinnić zabójcę – mogłoby być hitem. Oczekiwałam Salomonowego wyjścia w stylu Agaty, jak na przykład w tej anegdocie o dwóch prawnikach jadących samochodem, z których jeden spowodował wypadek, ale żadnego nie można było skazać, bo obaj przyznali się do winy. Za późno na taką podpowiedź. Rozwiązanie zaproponowane przez autorkę jest zbyt łatwe. Policjanci naprawdę nie są tacy głupi. A co, jeśli policja szybko odnajdzie sprawcę i wysłucha jego wersji wydarzeń? A kiedy jeszcze dowiedzą się, jakie relacje wiążą go z domownikami? Żal.

        Ale, co ja się czepiam? Na tle „dzieł” rozlicznych królowych, książąt i księciuniów naszej literatury kryminalnej „Sześć kobiet…” i tak błyszczy jak złoto. Czepiam się więc, żeby błyszczało nie tylko na tle.

Szczepan Twardoch „Król” Ocena: 3/6

KASZALOT

Kiedy zaczyna się czytać nową powieść Szczepana Twardocha, daje mu się na dzień dobry duży kredyt zaufania. Bo to Twardoch.

 

Czyta się. Wlecze się. Opis walk bokserskich, jedna za drugą. Ale kredyt zaufania. Bo to Twardoch.

 

Pojawiają się kontrowersyjne wątki żydowskie, które teraz bardzo dobrze się sprzedają. Źli Polacy, dobrzy Żydzi, „Ida” na tym zrobiła karierę, dlaczego nie pójść tym tak dobrze już przetartym szlakiem? Na pewno rzucą się - wiadomo kto - i reklama będzie za darmo, jak znalazł. Ale nie każdy musi być hipsterem literatury. Wybacza się podążanie za modą. Bo to Twardoch.

 

Książka reklamowana jest jako powieść sensacyjna albo kryminalna. Niestety, nie każda opowieść o gangsterach, to od razu kryminał. W powieści kryminalnej najważniejsza jest zagadka, czego u Twardocha akurat najbardziej brakuje. „Król” sprawdza się natomiast jako solidna powieść obyczajowa, więc udawanie, że jest czymś innym, to trochę strzał w stopę i robienie czytelnika w bambuko. I po co? Czy ktoś nazwałby „Ojca chrzestnego” kryminałem? Porównanie z Puzo jest tu bardzo na miejscu. Tylko, na szczęście amerykańskiemu autorowi nie przyszło do głowy, żeby pisać o kaszalotach.

 

Co w „Królu” najbardziej irytuje? No właśnie kaszaloty - w założeniu metaforyczne i poetyckie, w praktyce kiczowate wstawki o kaszalocie wiszącym nad Warszawą. Jeśli ma to być metafora wszechpotężnego zła, to do mnie akurat taka forma zupełnie nie trafia. Może gdyby nie było to aż tak zagęszczone, tak często dobijane młotkiem, a w ogóle, gdyby pojawiło się w innej powieści – dałoby się znieść.

 

Co jest średnie? Postać głównego bohatera. Ani go lubię, ani mu współczuję, ani nim pogardzam, ani mnie przeraża. Jest mi zupełnie obojętny, nic mnie nie obchodzi. Więc po co mi taki bohater?

 

Co jest świetne? Rzetelny, wielokulturowy opis realiów sanacyjnej Polski, w warstwie obyczajowej, historycznej i topograficznej. Przedwojenna Warszawa, fakt, że potraktowana wybiórczo, ale to pisarza prawo, opisana jest tak, jakby autor wczoraj przechadzał się po Nalewkach albo obstalowywał sobie buty u Kielmana. Absolutnie genialny jest też pomysł ze zmianą narratora. Nie więcej nie powiem, bo byłby to spoiler.

 

Co mnie osobiście uwiera? Błąd konstrukcyjny. Narrator wielokrotnie opisuje wydarzenia, o których nie ma prawa wiedzieć. Autor zdaje sobie z tego sprawę, często, w imieniu narratora uprzedzając, że „wprawdzie mnie przy tym nie było, ale na pewno tak to się odbywało”, ale robi to niekonsekwentnie. Staje się tym samym ofiarą obranej przez siebie formy, ponieważ traci wiarygodność. O ile można uwierzyć, że narrator ma wiedzę na temat własnego środowiska, to zupełnie nieprzekonujące jest relacjonowanie wydarzeń na najwyższych szczeblach władzy.

 

Podsumowanie? Ciągle czekam, aż Szczepan Twardoch przestanie się dobrze zapowiadać i napisze książkę na miarę swojego talentu. Jest jeszcze młody, ma czas.

 

Jeśli chodzi o mnie – „to by było na tyle” Teraz oddajmy głos autorowi. Uprzedzam, cytat został wybrany tendencyjnie. Nie musicie doczytać do końca, a nawet zdziwiłabym się gdyby tak było. Nie ma to jak łatwość wypowiadania słów.

 

„– Pracuj, kurwa, co to jest, chuju rybi, co to jest, tak to se dupę możesz podcierać, pracuj, pracuj, lewa, lewa, co to za szmata jest, pracuj, lewa, lewa, lewa, długa ma być ta lewa, długa ręka, co to kurwa za kikut jest! Wyciągnij! Rotacja! Pracuj, kurwa, raz, unik, lewa, prawa, lepiej, pracuj, kurwa, ruszasz się, lewa, prawa, pracuj, co, kurwa, stoisz, zamyśliłeś się, kurwa, pracuj, unik, prawa, pracuj! hak, lewy sierp, zejście, zejście, kurwa, lepiej, dłuższa ręka, dłuższa, nie kikuty, zaczep, lewy, prawy, lewy sierp, dobrze! Noga pode mnie, wchodź, dobrze, dystans trzymaj, co to jest, kurwa, co to jest, kalika jakiś, lewy, prawy, unik, pode mnie wchodź, pode mnie, noga, dobrze, ta sama seria, lewy, prawy, unik, prawy, sierp, co to jest, moja babka macha rękami, ta sama seria, pracuj, lewy, prawy, unik, prawy, sierp, gardę trzymaj, chuju rybi, następnym razem cię zaznaczę, ta sama seria, lewy, prawy, unik, prawy, sierp, noż kurrrrwa, ręka, gardę trzymaj, ręka, co to jest, kurwa, to jest boks? to jest boks? to gówno? kalika jeden, wynocha z klubu, lewa, leeeeewa, pracuj, garda, rękę wyżej, bo zaznaczę, ręka, noż kurrrrwa...!”

 

tagi: Twardoch "Król", Król Twardoch, Król serial, Król serial Canal+, serial Canal Plus Król

Agnieszka Olejnik „Nieobecna” Ocena: 5/6

NIEOBECNA „NIEOBECNA”

Gdyby Agnieszka Olejnik wydała tę książkę gdzieś za granicą, miałaby szanse na bestseller nie gorszy niż „Dziewczyna z pociągu”. Serio. To jest ten sam gatunek - powieść tak naprawdę obyczajowa, ale ubrana w porządny kostium kryminału, a momentami thrillera. Książka wciąga jak odkurzacz Dyson, czyta się to nawet lepiej niż „Dziewczynę…”. Przez cały czas niepokój wisi w powietrzu, martwimy się o bohaterkę i kibicujemy jej. Postaci są ciekawie zarysowane, odkrywanie nowych tropów daje satysfakcję. Pomysł intrygujący, choć może zakończenie odrobinę przewidywalne, ale przynajmniej zgodne z oczekiwaniami czytelnika. Bliźniaczka wciela się w skórę swej zamordowanej siostry i próbuje przy okazji wytropić jej mordercę. Ja nigdy nie byłam w stanie rozróżnić bliźniaków, więc wierzę, że bohaterce również udało się wprowadzić otoczenie w błąd.

Gdyby Agnieszka Olejnik wydała tę książkę gdzieś za granicą, miałaby też do czynienia z przyzwoitym redaktorem, który wziąłby ją na stronę i powiedział: „Słuchaj no, darling, te wstawki z babcią i wojenną martyrologią na Wołyniu, to dobre są. Naprawdę. Ale do innej książki. Zasejwuj je sobie gdzieś na dnie kompjutra i wykorzystaj przy okazji, ale z tego tekstu mi to wyrzuć, pliz.”

W wydawnictwie „Czwarta strona” zabrakło takiego redaktora, przez co początek trochę się ślimaczy. Nie było też wydawcy, który z błyskiem w oku dostrzegłby w „Nieobecnej” diament, który trzeba tylko trochę oszlifować, żeby uzyskać brylant, a potem można zaprezentować światu i osiągnąć sukces. Nie mówię, żeby od razu zamawiać banner na całą wysokość warszawskiej Galerii Centrum, ale minimum promocji by nie zaszkodziło.

Szkoda. „Too late” [wym: cu lejt] jak mawiała Nastassja Kinski w filmie „Tess”. Teraz to sobie możecie w brodę pluć. Straciliście szansę, przepadło. Mam nadzieję, że autorka już szuka sobie nowego wydawcy, i że następna jej powieść nie zginie gdzieś w kosmosie, wśród masy nieprawdopodobieństw Remigiusza Mroza.

Trzymam kciuki, żeby się udało.

Katarzyna Puzyńska „Utopce” Ocena: 3/6

JAK NIE UTONĄĆ W UTOPCACH

„Utopce” zasadniczo mogłyby być niezłym kryminałem. Dlaczego zasadniczo i dlaczego mogłyby być? Katarzyna Puzyńska umie prawidłowo budować narrację, precyzyjnie motać watki po to, by potem zgrabnie je rozsupłać, stworzyła bohaterów, których w poprzednich powieściach zdążyliśmy już polubić. Do tego jeszcze akcja rozgrywa się w małym, zamkniętym środowisku, gdzie wszyscy się znają, więc atmosfera łatwo powinna się zagęszczać. Zakończenie zaskakuje, chociaż jego sugestia wisi w powietrzu przez cały czas. Co więc tu nie gra?

Odpowiedź podrzucił mi mój czytnik. Ślęczałam i ślęczałam nad tą książką pełna dobrej woli, bo przecież autorka w poprzednich powieściach zdołała mnie już do siebie przekonać. Czytałam po parę stron dziennie i czytałam, aż wreszcie na pasku czytnika pojawiło się magiczne 70%. Dopiero wtedy akcja ruszyła z kopyta i doczytałam „Utopce” do końca na jednym wydechu.

Wniosek?

Gdyby z pierwszych siedemdziesięciu procent wyrzucić połowę, autorka nie narażałaby naszej cierpliwości na ciężką próbę. Cały wątek z wampirem jest mocno naciągany, jak gdyby Katarzyna Puzyńska nie uwierzyła w moc opowiadanej przez siebie historii, tylko starała się na siłę ją uatrakcyjnić. Niepotrzebnie. O ile jeszcze mogę uwierzyć, że w latach 80-tych ubiegłego wieku zdarzały się gdzieś na zapadłej polskiej wsi jednostkowe przypadki ludzi, którzy wierzyli w wampiry i odczyniali uroki, to umieszczenie takich praktyk (na poważnie!) w dzisiejszych czasach jest kompletnie niewiarygodne. Dzisiaj w wampiry wierzą już chyba tylko dwunastolatki zakochane w sadze „Zmierzch”.

Mnożenie fałszywych tropów też nie zawsze się sprawdza – co za dużo, to niezdrowo.

Zalecenie?

Umiar w słowach i zachowanie odpowiednich proporcji.

Mam nadzieję, że Katarzyna Puzyńska potrafi uczyć się na błędach, bo potencjał twórczy ma spory.

„Komisja morderstw” Odcinek 1 Ocena: 1/6

ŚMIERĆ (Z NUDÓW) W BRESLAU

Telewizor włączam mniej więcej raz w tygodniu. Ostatnio przydarzyło mi się to we wtorek. Trafiłam na „Wiadomości”. Spokojnie, nie będzie o polityce.

Główne, wieczorne wydanie informacyjnego programu zaskoczyło mnie zapowiedzią nowego, kryminalnego serialu TVP. W czasach, gdy jeszcze oglądałam telewizję częściej zwiastuny programów i filmów pojawiały się, owszem, przed i po „Wiadomościach”, ale żeby informacja o emisji nowego serialu była newsem dnia? Podejrzane.

Zaintrygowana taką formą promocji zaraz sprawdziłam, kto za tym stoi. Najpierw strona literacka – to najważniejsze. Aż czterech scenarzystów podpisało się pod pierwszym odcinkiem! Niedobrze. To jasne, że seriale pisze się wspólnie, ale dotyczy to raczej tasiemcowych telenoweli. Kiedy, tak jak w przypadku kryminałów, odcinek ma być zamkniętą całością, dobrze jeśli odpowiedzialność za poprowadzoną intrygę ponosi jedna, góra dwie osoby. Wśród czterech nazwisk znalazłam jednak Waldemara Krzystka, który jako scenarzysta nigdy nie zawiódł. No dobrze, zaryzykuję. Obejrzałam.

Ryzyko opłaciło się pod tym względem, że już więcej nie popełnię dwóch błędów: nie dam się zwieść reklamie w „Wiadomościach” i nie obejrzę kolejnego odcinka „Komisji morderstw”. Jeżeli pierwszy odcinek, który ma przecież zachęcić do oglądania całości jest tak zły, że aż chce mi się płakać i wspominać z rozrzewnieniem porucznika Borewicza, to jakie mogą być następne?

Najbardziej kuleje, oczywiście, scenariusz (a było zaufać intuicji!). Zero suspensu, zero akcji, o przebiegu śledztwa dowiadujemy się z dialogów bohaterów, drętwych jak przemówienie najnudniejszego dyrektora na rozpoczęcie szkolnego roku. Tautologiczne retrospekcje, w których nie dość, że widzimy, w pseudoartystycznych, wirujących kadrach co się dzieje, to dodatkowo głos z offu jeszcze tłumaczy, co autor chciał powiedzieć – to robienie z widza idioty.

Aktorzy (dobrzy aktorzy!) snują się po ekranie jak mumie, nie wiadomo po co, wyraźnie zażenowani, że muszą wygłaszać takie drewniane kwestie. Reżyser, doświadczony na planie „Klanu” wyraźnie im nie powiedział, kogo mają zagrać. W „Klanie” nie musi, tam od kilkunastu lat aktorzy wiedzą, kogo grają. Tutaj wypadałoby udzielić wskazówek trochę bardziej rozbudowanych niż: „niech pani przejdzie od drzwi do okna i powie, co tam pani ma w scenariuszu napisane”. A tak to właśnie wygląda, z punktu widzenia tego gościa, co siedzi przed telewizorem i patrzy.

Żal mi Małgorzaty Buczkowskiej i Krzysztofa Pieczyńskiego, że muszą swoimi twarzami firmować tak nieudolną, pod każdym względem produkcję. Szkoda województwa dolnośląskiego, które wydało na tę produkcję kasę, tylko po to, żeby Wrocław był co chwila nazywany Breslau.

Pamiętam Buczkowską z drugoplanowej roli w serialu „Prokurator”. Grała niewidomą dziennikarkę i była świetna, bo przynajmniej wiedziała kogo grała. Ale to inny serial, inny scenarzysta, inny reżyser, chociaż stacja ta sama. Nawet w telewizji publicznej potrafią, jeśli chcą. Tym razem widocznie nie chcieli. Szkoda.

Agnieszka Lingas-Łoniewska „Piętno Midasa” Ocena: 3/6

CO ZA DUŻO, TO NIEZDROWO

Agnieszka Lingas-Łoniewska reprezentuje rzadki w polskiej literaturze kryminalnej podgatunek kryminału romantycznego, albo raczej romansu kryminalnego. Mnie to akurat nie przeszkadza, ale rozumiem, że czytelników bardziej męskich mocno rozbudowane wątki romansowe mogą drażnić. Bez żadnych uprzedzeń dałam się więc wciągnąć w sprawnie i dynamicznie rozwijającą się akcję, chociaż informacja autorki zamieszczona na wstępie, że książka ma dwa zakończenia i czytelnik będzie sobie mógł wybrać to, które mu się bardziej spodoba, trochę mnie zaniepokoiła. Niepokój okazał się uzasadniony. To, co w „Piętnie Midasa” kuleje najbardziej – to właśnie zakończenie.

Zakończenie jest pieczątką autora, jego podpisem, przesłaniem – tak, to właśnie chciałem powiedzieć, drogi czytelniku i taki ci chciałem zostawić przekaz. Kiedy zakończenia są dwa i do tego różniące się skrajnie, przekaz autorki jest mniej więcej taki: no tak, zagmatwałam, zagmatwałam i zupełnie nie wiedziałam jak z tego wybrnąć, więc coś tam sobie na pewno wybierzecie. Jako czytelnik czuję się takim podejściem zlekceważona.

Podwójny epilog uwierałby może mniej, gdyby wcześniejszy finał był logicznie uzasadniony. A tymczasem główny bohater – czterdziestoletni płatny zabójca, wykańczający swe ofiary precyzyjnie, z zimną krwią, nagle zachowuje się, jak okularnik z dobrego liceum, który pierwszy raz w życiu się zakochał. Rozumiem, że człowiek zakochany może stracić głowę, ale zupełnie nie wierzę, że takie głupstwo mógłby popełnić opisany wcześniej facet.

W przypadku wyboru epilogu pierwszego cały wątek ze szkoleniem Anny nie ma najmniejszego uzasadnienia (przez cały czas zastanawiałam się po co on to robi, dlaczego się dekonspiruje, jak może tak zaufać nieznanej osobie?), ale przynajmniej w finale bohater nie wychodzi na idiotę. Gdy zdecydujemy się na epilog drugi, motyw wychowywania sobie następcy ma sens (chociaż wątpliwości co do jego przypadkowego wyboru pozostają), za to postępowanie Midasa w stosunku do Karoliny jest absurdalne.

Brak logiki zabija kryminały. Może lepiej, żeby Agnieszka Lingas-Łoniewska skupiła się na pisaniu romansów.

Alek Rogoziński „ Jak cię zabić, kochanie?” Ocena: 2/6

STRESZCZENIE DLA GIMBAZY 

Najczęstszym błędem w polskich powieściach kryminalnych jest brak porządnie skonstruowanej intrygi. W przypadku „Jak cię zabić, kochanie?” mamy do czynienia ze zjawiskiem nowym. Wydaje się, że autor całą swą energię twórczą włożył w zaplanowanie przemyślnej konstrukcji, zupełnie zapominając o wszelkich innych elementach, bez których przecież żadna powieść obyć się nie może. Intryga, mimo, że solidnie zaplątana też zresztą na niewiele się zdała, bo zakończenie jest do bólu przewidywalne, a o klasycznych zagraniach z literatury tego gatunku, czyli zwrotach akcji i nieustannym podrzucaniu czytelnikowi mylnych tropów, autor chyba w ogóle nie słyszał.

Najbardziej uwiera w książce to, że zabrakło w niej świeżych tematów. I nic nie pomoże ubarwienie historii zagranicznymi wątkami. Przyznajcie sami, że opowieść, w której jeden z małżonków planuje wykończyć drugiego, nie zdając sobie sprawy, że ten drugi ma w stosunku do tego pierwszego podobne zamiary, nie powala oryginalnością. Wątek z amerykańskimi (!) zakonnicami w przebraniu też wałkowany już był tyle razy, że naprawdę można go sobie było odpuścić i nie narażać czytelnika na mdłości z powodu konsumpcji tak wiele razy odgrzewanego kotleta. A motyw gangstera wymuszającego zwrot długów, najpierw przy pomocy nieudolnego pomocnika, a potem przy użyciu pistoletu jest tak oklepany, że nawet szkoda wysilać się na złośliwy komentarz.

Cała książka sprawia wrażenie niedokończonego szkicu, jakby została napisana dla gimbazy, która czyta tylko streszczenia. Oprócz pary głównych bohaterów mamy kilkanaście drugoplanowych postaci, o których nic nie wiemy, oprócz tego, że pojawiły się na drodze naszej dwójki, żeby skomplikować ich życie. O głównych bohaterach też z zasadzie nie wiemy nic. Coś takiego jak psychologia postaci jest autorowi zupełnie obca.

Ktoś może powiedzieć, że w komediach kryminalnych nie o psychologię postaci chodzi, ale o to, żeby trochę się rozerwać. Tylko, że tutaj również intencje autora rozmijają się z odczuciami czytelnika. Jeżeli źródłem dowcipu ma być wyłącznie naigrywanie się z ekstremalnej głupoty wszystkich (co do wyjątku) występujących w książce postaci, to może jednak trochę za mało, żeby się dobrze bawić? Rozumiem, że są koneserzy takiego humoru, ale mnie takie chichy bardzo szybko zaczynają nudzić.

Jeśli do tego dodamy, że wiarygodność opisanych sytuacji balansuje na poziomie zero, a znajomość realiów autor czerpie chyba z oglądania kiepskich seriali, to wniosek nasuwa się sam - książkę pana Rogozińskiego należy omijać w księgarniach szerokim łukiem.

Jens Lapidus „Sztokholm delete”, Ocena: 3/6

SZWECJA ZNOWU MAFIĄ STOI

Było czytać, co inni piszą o książkach? Było. Nie trzeba by się wtedy awanturować. Dlatego czytajcie mojego bloga. Może uda się Wam uniknąć przynajmniej moich błędów ;-)

Ale wracając do rzeczy. Nie wiedziałam, że „Sztokholm delete” jest drugą częścią serii. Nie zorientowałam się prawie do końca, co, trzeba przyznać uczciwie, dobrze o książce świadczy. Ale tylko to. Porządny kryminał czyta się w jeden dzień. No, może dwa. Z tym, w wakacyjnych okolicznościach walczyłam ponad tydzień. Niby pracowicie nanizane wątki ładnie się przeplatają, ale co z tego kiedy ciągną się zdecydowanie zbyt długo, żeby się nimi przejąć. No i ile można czytać o post-jugosłowiańskiej mafii (z modnymi elementami islamskiego folkloru)? Nie mają tam w tej Szwecji innych tematów?

Najgorsze jednak jest zakończenie, które, jak to w telenoweli, niczego nie kończy, a wszystko zaczyna. Autor wyjaśnia łaskawie kilka pobocznych wątków, ale główne pozostawia nietknięte, a do tego rozpoczyna nowe. I co teraz? Mam sięgnąć po pierwszy tom i znowu czytać go przez tydzień? Mam czekać nie wiadomo jak długo na tom trzeci, aż autor wyjaśni, co chciał powiedzieć, a ja zdążę już zapomnieć o co chodziło w tomie poprzednim? Mowy nie ma. Tydzień z Jensem Lapidusem po prostu uznaję za stracony. Czytajcie recenzje, kochani. Nie tylko moje. Zyskacie dużo czasu.

Mary Chamberlain „Krawcowa z Dachau” Ocena: 5/6

GONITWA ZA MARZENIAMI

Tytuł zniechęcał mnie skutecznie. No, dajcie spokój, „Krawcowa z Dachau”?

Sięgam raz, nie, może później. Sięgam znowu, nie, następnym razem. Dopiero lektura trzech pod rząd kryminałów z gatunku „można, ale nie trzeba”, tak średnich, że zapomniałam o nich natychmiast po przeczytaniu zmobilizowała mnie do płodozmianu. No dobrze, niech już będzie ta martyrologia.

Na szczęście zanim rzeczona się pojawiła, autorce skutecznie udało się mnie omotać, wciągnąć w losy bohaterki, sprawić, że polubiłam ją ze wszystkimi zaletami (ambicja, nadzieja, wytrwałość) i wadami (naiwność, lekkomyślność, niekontrolowana pogoń za marzeniami). Kiedy więc doszło do opisu traumatycznych przeżyć wojennych, nie było rady, już wsiąkłam, musiałam brnąc dalej razem z Adą Vauhgan, żeby trzymać za nią kciuki.

Trzymałam kciuki tak długo, jak się dało. Nie, nie, niczym się nie sugerujcie. W tej książce nie ma łatwych rozwiązań, będziecie wodzeni za nos wiele razy, aż w końcu okaże  się, że wszystko co do tej pory wiedzieliście o życiu i ludziach niewiele znaczy. A kiedy już, zgrzytając zębami, z nożem, który co chwila będzie się wam otwierał w kieszeni dotrwacie do końca…

Ja potrzebowałam kilku dni, żeby dojść do siebie. Ale nie żałuję.

Daję wam solidną gwarancję, ale też ostrzegam ostrzegam, że od tej książki nie uda się wam tak łatwo uwolnić. Może nawet zostanie z wami na zawsze. Albo będzie po nocach się śnić. A co tam, niech będzie na mnie. Zaryzykujcie.

Grzegorz Jankowski „Fakt. Tak było naprawdę” Ocena: 1/6

ODRUCH WYMIOTNY

Czego się spodziewałam po książce byłego redaktora naczelnego „Faktu”? Wyznania grzechów? Przyznania się do winy? Oczywiście, że nie. Nie posądzajcie mnie o taką naiwność. Łudziłam się jednak, że znajdę w niej przynajmniej homeopatyczną dawkę szczerości. Na szczęście autor już w pierwszych słowach pozbawił mnie złudzeń. „Nie będę się z nikim rozliczał. Nie manipulowałem ludźmi, a moi czytelnicy nie mieli i nie mają żadnych niskich instynktów”. Znaczy – dalej już będzie tylko cudownie, o cudownej gazecie. I może byłoby, gdyby autor nie popełnił podstawowego błędu. Pomylił czytelników. Napisał tę książkę tak, jakby jej odbiorcami mieli być czytelnicy „Faktu”, którzy gotowi są uwierzyć nawet w wieloryba w Wiśle. Tymczasem ludzie czytający książki, to trochę inny gatunek. Chronicznie nie cierpią, kiedy ktoś ich próbuje zrobić w balona. Przepraszam za ten kolokwializm, ale jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie.

Grzegorz Jankowski co chwila próbuje wmówić czytelnikowi, że białe jest czarne, a czarne jest białe, jakby zupełnie sobie nie zdawał sprawy, że jego manipulacja jest widoczna gołym okiem, nie potrzeba do tego lupy.

Nie wierzę mu jak psu, który zarzeka się, że nie zeżarł kiełbasy, choć kawałek jeszcze mu zwisa z pyska, kiedy chełpi się, że „Fakt” powstał z troski o zwykłych ludzi, „dla naszego wspólnego dobra”, miał stawać po stronie mas i dawać głos sierotom po Balcerowiczu, ludziom „skrzywdzonym, bez pieniędzy, bez szans”.

Nie daję się nabrać, że autor wzrusza się listami dzieci do świętego Mikołaja, proszącymi o „buty zimowe, bo te po braciszku już się rozpadły”, „o zdrowie dla taty, bo nie mamy na lek”. Dlaczego? Bo zaraz dalej komentuje, że dla tych dzieci „smak pomarańczy czy bananów jest większą egzotyką, niż dla nas, dzieci PRL”. Halo, autorze, zejdź na ziemię. W PRLu nie znaliśmy smaku pomarańczy i bananów, bo ich w sklepach nie było. Dziś te „dobra” są dostępne w największej głuszy. Jeśli znajdziesz chociaż jedną rodzinę, której nie stać, aby kupić dziecku banana za złotówkę, żeby poznało jego smak, to ja takiej rodzinie ufunduję cały kontener owoców.

Szczytów hipokryzji sięgają też wyjaśnienia autora, dlaczego tak często uciekano się w „Fakcie” do prowokacji. Oczywiście wyłącznie po to, żeby „obnażyć obłudę władzy”. Tak jakby gazeta bulwarowa w ogóle nie była przedsięwzięciem komercyjnym, którego głównym celem jest przecież przynoszenie zysków. Dlatego też, według autora, zamieszczenie zdjęcia premiera Tuska w samych majtkach podyktowane było „nie tylko dobrem społecznym (…) powód był też taki: nasi czytelnicy chcieli je oglądać”. Gdyby pan naczelny na tym zakończył wyjaśnienia, może bym uwierzyła, że wreszcie zdobył się na szczerość. Ale nic z tego, autor idzie dalej i łopatologicznie wmawia czytelnikowi dlaczego ludziom to było potrzebne – „bo chcieli widzieć w politykach zwykłych ludzi, takich samych jak oni”. No niestety, panie autorze, nie ma takiej opcji. Gdyby stanął pan przede mną tak, jak Bóg pana stworzył, nie zobaczyłabym w panu człowieka takiego samego jak ja (i bynajmniej nie chodzi o szczegóły anatomiczne).

Grzegorz Jankowski, zapewne nieświadomie, drażni tą książką czytelnika w jeszcze jeden sposób – próbując przedstawić siebie jako kryształowo czystego człowieka („protekcja? – ja nie wchodzę w takie sprawy”, korzystanie z przywilejów władzy? - to nie ja) i dając sobie w związku z tym prawo do udzielania rad na czym polega bycie elitą w demokratycznym państwie. Przywołana anegdota o angielskiej rodzinie królewskiej, która w czasie II wojny światowej, tak jak wszyscy obywatele jadła jajko na śniadanie tylko raz w tygodniu, może i miałaby swój wydźwięk w kontekście naszych polityków jadających ośmiorniczki, gdyby wcześniej na tychże polityków autor z zupełnie nieukrywaną pogardą nie wylał aż tak głębokiego wiadra pomyj.

I tu dochodzimy do sedna. I znowu Grzegorz Jankowski osiągnął efekt chyba niezamierzony. Jego pogarda dla polityków odbiła się czytelnikowi czkawką i zamieniła w pogardę dla autora. Wylewając pomyje na polityków autor nie zdawał chyba sobie sprawy, że pomyje cuchną, a im więcej się ich wylewa, tym bardziej powodują odruch wymiotny.

Czy perspektywa womitowania zniechęci was do przeczytania tej książki? Nie sądzę. Przeczytacie i tak, doskonale wiedząc, że następnego dnia obudzicie się z kacem. Ale może przynajmniej nie dacie się nabrać na piękne słowa. Autor przecież nie po to aż tak głęboko włożył kij w mrowisko, żeby wstrząsnąć naszymi sumieniami i demaskować mechanizmy rządzące polityką. Jak myślicie, o co chodziło?

Zgadliście.

Ilona Łepkowska „Pani mnie z kimś pomyliła” Ocena: 2/6

PANI MNIE Z KIMŚ POMYLIŁA

Od początku coś mi w tej książce nie grało. Trzeba było jednak przebrnąć do końca, żeby odkryć co.

Temat naprawdę frapujący – „zwykła” kobieta zostaje nagle gwiazdą telewizji. Realia środowiska, znając doświadczenia autorki, oddane być powinny z fotograficzną dokładnością. Dlaczego więc, mimo nieustannych aluzji do rzeczywistości i mrugania okiem do czytelnika, że ten to jest ten, a tamten, to tamten mam wrażenie, że jestem oszukiwana? Czego tu brakuje?

Po pierwsze – mam kłopot z główną bohaterką. Autorka z tak wielkim doświadczeniem filmowym powinna wiedzieć, że bohater musi przejść jakąś przemianę. A tymczasem Joanna Malicka jest tak samo pozytywnie nudna na początku, jak i na końcu. Słodki, sympatyczny bohater zawsze jest podejrzany. Oczywiście, okoliczności się zmieniają, ale nie osoba, która od początku wie, czego chce i w końcu cel ten osiąga, chociaż przez cały czas będzie narzekać na prowadzące do tego celu metody. Przy okazji zostaje mocno przeczołgana, stres ją zżera i popełnia dużo błędów. Ale przecież to jasne, że trzeba ponieść jakieś koszty, żeby zarobić tyle kasy. Nie wiedziała o tym? No chyba nie myślała, że będą jej płacić pięćdziesiąt tysięcy miesięcznie za piękne oczy?

Po drugie – nie ma wyrazistych, drugoplanowych postaci. Najczęściej pojawiająca się w powieści córka – nastolatka jest tak cukierkowa, mądra, wyrozumiała i bezkonfliktowa, że żaden rodzic dziecka w tym wieku nie uwierzy, że takie okazy jak Misia się w przyrodzie zdarzają.

Po trzecie – nie ma antagonisty. To zarzut do Łepkowskiej – scenarzystki. Pisarzowi bez doświadczenia filmowego w ogóle bym tego nie wypominała, ale scenarzysta z takim doświadczeniem nie powinien popełniać podstawowych błędów. Bardzo by się przydał ktoś, z kim bohaterka mogłaby wejść w poważny konflikt, ale nie znajdujemy nikogo takiego w jej otoczeniu.

Kompletnie niewygrany jest również temat stosunków panujących w instytucjach, które dają sławę, gdzie każdy pod każdym dołki kopie. A w firmie Joanny - sielanka. Przez siedem lat nikt Malickiej nie próbuje wygryźć, chociaż odnosi sukces za sukcesem, nikt na nią nie donosi do prezesa. Hej, czytelniku, czy w to wierzysz? Podpowiem – nie ma takiej opcji. Autorka aspekt ten jednak dyplomatycznie przemilcza. A szkoda. Może by to trochę ożywiło tę książkę. Zamiast odzwierciedlania realiów Łepkowska woli pakować bohaterkę w „romantyczną” aferę, która robi z sympatycznej postaci – totalną idiotkę.

I wtedy zupełnie przestaję ją lubić. Kiedy widzę osobę, której głównym problemem jest reklamowanie zupy z kalafiora w bazarowych ciuchach, których z własnej woli nigdy by nie założyła, a potem tę samą osobę cierpiącą z powodu sesji zdjęciowej w luksusowych wnętrzach i kreacjach od najlepszych projektantów, bo przecież tak naprawdę, to ona czuje się skromną kobietą, to przepraszam, ale ja mam takie problemy głęboko gdzieś.

Podobnie nie wierzę, że Malicka przez siedem lat tkwi w robocie, której się brzydzi, jedynie z poczucia obowiązku i braku umiejętności mówienia nie. Gdyby przyznała się, że zaciska zęby, żeby zarobić tyle forsy, bo chce zabezpieczyć się na starość – zrozumiałabym i wybaczyła. A tak – niby taka sympatyczna , a jednak kłamczucha.

Może, gdybym mniej widziała i tyle nie czytała – dałabym się nabrać. Ale, pani autorko, tym razem ma pani pecha. Chyba pani mnie z kimś pomyliła.

Michael Crichton „Wschodzące słońce” Ocena: 2/6

KTO DZIŚ SIĘ BOI JAPONII?

            Zaczyna się nieźle, akcja rozkręca się szybko, zaczyna pędzić, i nagle wydaje się, że sprawa rozwiązana. To jeden z typowych schematów w powieściach kryminalnych, tylko zwykle, w takich przypadkach następuje zwrot akcji. Okazuje się, że to, co wydawało się oczywiste, oczywistym nie jest wcale, i wszystko trzeba zaczynać od nowa (mistrzem takich schematów jest mój ulubiony Lemaitre).

Tymczasem u Crichtona zamiast zwrotu akcji zaczyna się rozwlekły wykład na temat „Jak Japończycy wykupują USA i jaki to ma negatywny wpływ na amerykańską gospodarkę” (rzecz dzieje się na początku lat 90-tych ubiegłego wieku). Referat ten podobny jest w stylistyce do ulubionych teorii Jarosława Kaczyńskiego, że Niemcy nas wykupują, a naszym największym wrogiem są francuskie hipermarkety (to hiperbola; gr. hyperbola, łac. superlatio, pol. wyolbrzymienie, przesadnia – środek stylistyczny polegający na wyolbrzymieniu, przejaskrawieniu cech przedmiotów, osób, zjawisk; może dotyczyć ilości, rozmiaru, stosunku emocjonalnego, przyczyny, znaczenia lub skutku – wyjaśniam na wypadek, gdyby ktoś chciałby wziąć moje słowa zbyt dosłownie).

Wszystko opisane w tej książce dzisiaj mocno trąci myszką, Crichton dowiódł, zapewne wbrew swoim intencjom, że nowymi technologiami należy zachwycać się z umiarem, bo zaraz przyjdą jeszcze nowsze, które wykopią te stare na pysk.

Obawy autora co do japońskiej dominacji okazały się nieuzasadnione, dziś należy się raczej zastanawiać, co będzie, kiedy władzę nad światem przejmą Chiny. Wydaje się to być nieuniknione, kiedy prezydentem USA zostanie Donald Trump (nie wierzycie? w Brexit też nikt nie wierzył).

A wracając do „Wschodzącego słońca” – czytajcie (słuchajcie) tylko wtedy, kiedy naprawdę, już nic innego nie będziecie mieli pod ręką.

Marco Malvaldi „Trzy karty” Ocena: 4/6

TOSKANIA INACZEJ

W tę powieść trudno się wgryźć, jeśli nie miało się wcześniej kontaktu z książkami autora.

Najpierw trzeba się przyzwyczaić do stylu. Lubię ironiczne podejście do życia, ale na początku miałam wrażenie, że autorowi nie chodzi o treść, tylko o przerzucanie się, co trzecie zadanie bon motami, a to na dłuższą metę irytujące.

Potem trzeba wybaczyć ślamazarne rozkręcanie się akcji. Przez długi czas nie wiemy, kto tu jest bohaterem; początkowe prowadzenie narracji równoległej niczemu nie służy, a tylko przeszkadza.

Ale przebrnęłam przez zniechęcający początek i nie żałuję. Kiedy do akcji wkracza właściciel baru w Toskanii, prywatnie niedokończony doktor matematyki, wszystko nabiera barw. Wkręcam się w klimat włoskiej prowincji, wybaczam niedoskonałości, zachwycam się chórem starców i doceniam dowcip i umiejętność naśmiewania się z własnych przywar. Intryga kryminalna nieskomplikowana, jednotorowa, ale bardziej chodzi tu nie o rozwiązywanie zagadki, ale o tę wartość dodaną, czyli przyjemność przebywania w takim świecie, w którym chciałoby się być.

Może zaczęłam moje spotkanie z Malvaldim od jego nie najlepszej książki, ale na pewno będę chciała się przekonać, czym jeszcze autor mnie zaskoczy.

John Crowley „Układ” Ocena: 5/6

UCZCIE SIĘ, RODACY

Lubię brytyjskie filmy, również te, na które Amerykanie wyłożyli pieniądze, bo w nie uwierzyli.

Akcja filmu dzieje się w Anglii, ale mogłaby się dziać w każdym kraju zachodniej cywilizacji. Tak, u nas też, my również jesteśmy już Zachodem. I u nas mógłby przydarzyć się atak terrorystyczny, którego mniej lub bardziej świadomym motorem byłyby służby specjalne, i którym zależałoby przede wszystkim na zatuszowaniu całej sprawy, a nie na dochodzeniu sprawiedliwości.

Ale kudy naszym autorom do stworzenia opowieści, która mogłaby się równać z tą tak genialnie, z precyzją godną szlifierzy diamentów opowiedzianą historią? Patryk Vega ze „Służbami specjalnymi” czy nawet Ryszard Bugajski z trochę lepszym „Układem zamkniętym” powinni się udać do Stevena Knighta na kurs pisania scenariuszy. Dlaczego polskie filmy sensacyjne tylko irytują (no, parę wyjątków by się znalazło)? Nie wiem. To znaczy wiem, ale nie powiem. Do czasu…

Sophie Hannah „Buźka” Ocena: 5/6

PODRÓŻ HYBRYDĄ

Tak się złożyło, zupełnie przypadkiem, że przeczytałam, jedną po drugiej dwie powieści o porwaniach dzieci. I wrażenie mam takie, jakbym się z trabanta przesiadła na hybrydową toyotę. „Zaginięciem” Mroza, owszem, da się jakoś odbyć tę podróż, ale żeby mieć satysfakcję z dotarcia do celu i naprawdę cieszyć się z jazdy, trzeba przeczytać „Buźkę”.

Wydawać by się mogło, że z tematu uprowadzeń dzieci trudno wycisnąć coś nowego, a jednak, okazuje się, że jeśli tylko autor uruchomi wyobraźnię - można.

Sophie Hannah prowadzi narrację dwutorowo – z punktu widzenia detektywów i matki, która utraciła dziecko, dzięki temu przez cały czas udaje jej się utrzymywać nas w napięciu. Co chwila podrzucane nam są nowe, wiarygodne tropy i dopiero na końcu wyjaśnia się, że niektóre z nich były całkowicie błędne. Konstrukcja jest nienagannie przemyślana, postaci prawdziwe psychologicznie, ich motywy działania przekonujące, pointa nie tylko satysfakcjonuje, ale i daje do myślenia.

Słowem – nic tylko czytać. Najlepiej zamiast „Zaginięcia”. No chyba, że jesteście zagorzałymi fanami Remigiusza Mroza. Na to nie ma lekarstwa.

Remigiusz Mróz „Zaginięcie” Ocena: 2/6

BZDURY W DOBREJ MASCE

Pyskata prawniczka i jej średnio rozgarnięty aplikant – to na tle innych bohaterów polskich powieści kryminalnych dość barwny, choć momentami irytujący duet. Na tyle jednak intrygujący, żeby dać się wciągnąć ich historię i z dużym zaciekawieniem oczekiwać, jak to się wszystko zakończy. I to jest, niestety, w tym wszystkim najgorsze.

Ten mój problem z autorem pojawił się już wcześniej, po lekturze „Ekspozycji” – zostałam profesjonalnie złapana dość wartko prowadzoną narracją, a kiedy doszło do wyjaśnienia o co właściwie chodzi – umiejętnie do tej pory nadmuchiwany balon pękł. O ile jednak w przypadku przygód komisarza Forsta poziom absurdu sięgnął zenitu, to tu obserwujemy zjawisko trochę odwrotne. Perypetie głównych śledczych - prawników zdają się być mocno osadzone w realiach, a ja, jako prawniczy laik, odnoszę wrażenie, że autor porusza się po rejonach, które dobrze zna. Być może prawnicy procesowi natychmiast by mnie z błędu wyprowadzili, ale nie o to chodzi. To w końcu fikcja literacka, pewna dowolność w granicach prawdopodobieństwa jest uzasadniona, szczególnie, kiedy dla dobra akcji trzeba skrócić okresy między rozprawami. Oczywiście można by się czepiać, że sędzia nigdy nie zwróci się do obrońcy po nazwisku, ani nie powie „pani adwokat”, a adwokat nie wyrazi się o kobiecie sędzi - „sędzina”, ale to raczej uwaga do redaktora, którego pewnie powieść tak wciągnęła, że czytał nieuważnie, albo za bardzo zaufał autorowi.

Ale, wracając do clou – o ile, mniej czy bardziej zmanipulowana przez autora, potrafię zaakceptować dwójkę głównych bohaterów, to zupełnie mnie nie przekonuje opowiedziana historia. Przez cały czas miałam nadzieję, że te wszystkie uniki doprowadzą do jakiegoś spektakularnego rozwiązania. A tymczasem motywacja oskarżonego, który w zakończeniu tłumaczy się dlaczego zrobił to, co zrobił jest kompletnie niewiarygodna. Co? Jeden z najbogatszych Polaków tak się zachowuje? Facet, który doszedł do takiej fortuny ma skrupuły jak sklepowa z mięsnego oglądająca tureckie telenowele? Nie potrafi się pozbierać i od początku powiedzieć - nie, kiedy widzi, że wszyscy wokół go oszukują i próbują wrobić? Nie chce nawet przedstawić własnej wersji wydarzeń? Bzdura.

Do tego końcowe zagranie pani mecenas. Przez cały czas autor przekonywał nas, że Chyłka nie jest typem samobójcy, a zachowała się tak, jakby była. Kim więc jest – kamikadze czy idiotką? Kolejna bzdura.

I to jest mój największy zarzut do autora – opowiadanie bzdur w taki sposób, że sprawiają wrażenie prawdy.

Nie wiem czy jeszcze raz pozwolę się zmanipulować Mrozowi.